Mevsimlik tarım işçileri, Türkiye’nin ciharıyek yanında karşı teri dökerek üretime yardım sağlıyor.

Tarım ve hayvancılıkta ülke ekonomisine muhteşem katkıda bulunan Doğu ve Güneydoğu Anadolu kentleri, eş gücüyle dahi üretime bindi veriyor.

Tarım alanlarının büyüklüğü açısından Konya ve Ankara’dan sonra üçüncü sırada düz kayran Şanlıurfa’dahi da gâh aileler geçimlerini memleketinde sağlarken, çokça sayıda aile dahi evlerini geride bırakıp Adana’dan Konya’ya, Mersin’den Cıvıl Cıvıl’ya, İzmir’den Sakarya’ya, Kütahya’dan Bursa’ya büyüklüğünde Türkiye’nin ciharıyek köşesine anbean tarla ve bahçelerde çalışıyor.

Gittikleri yerlerde cehre, yerfıstığı, soğan, sarımsak, sarıerik, karpuz, şeker pancarı, kumpir, çilek, biber, fasulye, günâşık, domates, elma, üzüm ve fındık kadar ürünlerin hasat yahut çapalama işlerini eden işçiler, kurdukları çadırlarda kent yaşamı ve teknolojiden uzak yaşamak zorunda kalıyor.

Televizyon ve radyoyu kendileri üzere çokça ölçüsüz gören tarım işçilerinin bu dirim koşullarından çocukları bile etkileniyor. Kavurucu sıcak altında günde arada bir 12 saat gitmek zorunda artan ekincilik işçileri, gittikleri yerlerdeki işlerini tamamladıktan sonra site değiştirerek mevsimine bakarak ikinci, üste üçüncü ürünün hasadına katılıyor.

Her yıl aile ayından itibaren başladıkları yolculukta önceki durakları Çukurova olan ekincilik işçileri, burada seralarda ve karpuz fidesi ekiminde çalışıyor, peşi sıra yerfıstığı hasadı üzere Osmaniye’ye, soğan hasadı üzere Amik Ovası’na, tahıl, çükündür, nohut ve patates hasadı amacıyla İç Anadolu’ya, domates hasadı için Ege’ye, sarıerik hasadı üzere Malatya’ya arkası sıra fındık hasadı amacıyla Karadeniz’e gidiyor.

Sabahın evvel ışıklarıyla çadırlarından çıkıp tarlaların yolunu markajcı tarım işçilerine, genellikle çocukları bile eşlik ediyor. Gittikleri bölgelerde otağ veya konteynerlerde artan işçilerin ağızlarından çıkan ortak hezel ise “Savmak parası üzere” oluyor.

Tarım işçileri, serencam yıllarda Antalya ve Mersin’e de seralarda harıldamak için gidiyor.

“Türkiye’da 2 milyona andıran mevsimlik gezici ekincilik işçisi var”

Harran Üniversitesi Bilgelik Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Bölgesel Coğrafya Esas Bilgelik Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Nokta, AA muhabirine, mevsimsel ekincilik işçiliği ve barhana üstüne tafsilatlı yıllardır akademik icraat yürüttüğünü söyledi.

Dünya genelinde ekincilik sektöründe 1,1 bilyon kişinin hisse senedi gücüne ihtiyaç duyulduğunu, bunun 450 milyonunun mevsimlik tarım işçisi gücünden karşılandığını belirten Puan, “Türkiye’üstelik istihdam edilen yaklaşık 32 milyon kişiden 5-6 milyonu ekincilik sektöründe saha almaktadır. Bunun 2 milyona yakınını ise sezonluk gezgin tarım işçileri oluşturuyor.” dedi.

Puan, mevsimlik gezici ekincilik işçilerinin öz içlerinde iki gruba ayrıldığını dile getirerek, “Biri mahalli anlamda, yani kendi yöresinde amma evini infirak ederek zamanının balaban ayrımsız kısmını tarımda, çalışacağı tarlada geçirenler. Başkası ise ailesiyle toprak dışına çıkanlar ki bu majör ayrımsız sayıdadır. Yılın 5 ila 8 ayını kendi evleri ve illeri dışında buyurmak amacıyla yola çıkarlar. Hoppadak bir yöreye üstelik gitmezler kıpırdak tıpkı hayat sürdürürler. Örneğin Malatya’ya kayısıya elan bilahare Karadeniz’e fındığa, İç Küçük Asya’da şekerpancarına, Çukurova’dahi pamuğa, Akdeniz’dahi narenciyeye, Ege’üstelik ise üzüme giderler. Yani yılın az daha balaban ayrımsız kısmını öz hayat alanları dışında geçirirler.” diye konuştu.

Mevsimlik turist tarım işçilerinin gelişigüzel yıl okullar kapanmadan cümle familya fertleriyle bulundukları yeri ayrılma ettiklerini söyleyen Puan, şöyle bitmeme etti:

“O nedenle elimizde sayıya ilgilendiren açık tıpkı malumat bulunmamaktadır fakat pandemiyle birlikte sayıya kısmen ulaşılmış durumdadır. 2020’da ülke dışına geçmek zorunda küsurat mevsimlik tarım işçileri pandemiden affedilmiş tutuldu ve izin alarak toprak dışına çıktılar. Bu açıdan bakıldığında birlikte bir tenakus oldu, yani huzursuz olanlar o anda Kovid-19 olanlar tıpkı kısmı gidemedi amma buna karşın 2020’da resmi izin alarak Şanlıurfa dışına sâdır karı sayısı 27 bin civarındadır. Tamlık sülale fertleri dahil edildiğinde ortaya sâdır tablo 160-170 bin ekincilik işçisine karşılama ediyor. Şanlıurfa’de kül sülale fertleri dahil edildiğinde mecmu sayının 300 bin olduğunu söyleyebiliriz.”

“Mobilite tıpkı yaşamdan bahsediyoruz”

Prof. Dr. Nokta, Türkiye genelinde mevsimlik tarım işçisi üstüne azrail ve donör bölgelerin sarih ortaya çıktığını dile getirerek şunları söyledi:

“En haddinden fazla Gün Doğusu ve Güneydoğu Rum bölgeleri, özelikle Güneydoğu illeri sunu fazla mevsimsel ekincilik işçisinin olduğu nahiye yerine karşımıza çıkıyor. Kısmen İç Anadolu Bölgesi’nde üstelik olduğunu söyleyebiliriz. Sezonluk ekincilik işçisi düzlük bölgeler ise Karadeniz fındık, İç Rum şekerpancarı, Çukurova iğ ve ayrıksı sebzeler, Ege’üstelik üzüm kabil ürünler… Barhana veren ve alan bölgelerde böyle ayrımsız mobilizasyon var. Yani mobilite bir yaşamdan bahsediyoruz. Mütekâmil ülkelerde sezonluk tarım işçisi mobilizasyona geçerken çokça kaba ve kesin benzeri şekilde çocuklar karışma edilmez amma Türkiye’de çokça belirtik ve kesin tıpkısı şekilde karı fertleri bütünü dahil edilir. Yani henüz kapanmadan çocuklar okuldan alınır ve yollara düşülür.

Dolayısıyla Türkiye’birlikte 5-6 milyon kişi tarım sektöründe çalışırken, hem mahalli hem gezgin olarak bakıldığında 2 milyona mail ayrımsız mevsimsel tarım işçisi verisi var. Bu anlamda dikkati calip toprak dahi Şanlıurfa’dır. Şanlıurfa’nın bu büyüklüğünde efdal olması beribenzer düşündürücüdür. Çünkü ekincilik potansiyelinin sunu faziletli olduğu illerden biri.”

Gezici ekincilik işçilerinin iş takvimi

Çoğunluğu Şanlıurfa’dan gelmek amacıyla Güneydoğu’dan Türkiye’nin dört bir yanına çalışmaya revan gezgin tarım işçileri, bütün yılı neredeyse memleketlerinin dışında çalışarak geçiriyor.

Şanlıurfa, Mardin, Şırnak ve Diyarbakır ile Trakya bölgesi dışardan sezonluk tarım işçisi toprak kayması almazken, bu illerden Türkiye’nin dört bir yanına iştirakçi gidiyor.

Gezmen tarım işçilerinin çalışma takvimi ise şöyle:

Aile: Lamba Karpuzu fidesi ekimi (Adana)

Küçük Ay: Brokoli, Karnabahar (İzmir)

Mart: Erik (Sazak)

April: Şeftali, çilek (Mersin Ağacı), soğan (Hatay), turp (Osmaniye), erik (Manisa), şeker pancarı çapa işlemi (Kırşehir), domates-görgüsüz (Adana), domates, kapya biber, çilek, turşuluk biber (Çanakkale)

Mayıs: Karpuz, patates, soğan, şeftali (Adana), soğan (Osmaniye), kiraz (Manisa), pancar çapalama ve söküm (Erzincan-Yozgat), kiraz (Çanakkale), kiraz, şeftali (Balıkesir), fasulye (Bursa)

Haziran: Günâşık, sarımsak, pancar (Aksaray), kiraz (Adana), kayısı, lamba karpuzu, kavun (Mersin Ağacı), enginar (Sakarya), kayısı (Manisa), kayısı, lamba karpuzu (Iğdır), şeftali, elma (Çanakkale), domates ve hıyar (Bilecik), biber, bezelye, soğan (Bursa), sarımsak (Aksaray), soğan, sarımsak (Gaziantep)

Orak Ayı: Sarıerik (Malatya), hububat (Konya), sebze ve ürün (Afyonkarahisar), üzüm (Sazak), benzen mısırı, soğan (Sakarya), domates, biber (İzmir), domates, şeftali (Manisa), domates (Bitlis), biber, lamba karpuzu, marul, şeftali (Bilecik), domates, patates (Bursa), kiraz, bezelye (Afyonkarahisar) sarımsak (Kahramanmaraş), sarıerik (Elazığ)

Ağustos: Fasulye, çükündür (Karaman), turunçgiller (Adana-Sazak), fındık (Sakarya-Düzce-Samsun-Giresun-Ordu-Trabzon), üzüm (Manisa), gün çiçeği, domates (Kayseri), nohut, gündöndü, soğan, şeker pancarı (Yozgat), kumpir ve soğan (Amasya), karpuz-kavun (Muş), nohut (Kütahya), elma, badem, domates, biber (Balıkesir), haşhaş (Eskişehir), günâşık (Bursa), kuru fasulye (Konya), tohumluk ve eğlencelik gün çiçeği (Aksaray), fasulye (Karaman), domates (Kahramanmaraş), biber (Gaziantep), biber (Kilis), domates (Elazığ), hıyar, soğan, domates (Ankara)

Eylül: Günâşık (Balkı), kumpir (Sivas), patates, elma, fasulye (Niğde), kumpir (Nevşehir), şekerpancarı ve nohut (Muş), şekerpancarı, sıska fasulye (Bitlis), akdarı, çükündür, günâşık (Kütahya), Koz (Balıkesir), çükündür, domates (Eskişehir), belde günâşık (Konya), biber (Kahramanmaraş), Şam Fıstığı (Gaziantep-Adıyaman), badem (Adıyaman)

Ilk Teşrin: Zeytin (Mersin-Manisa-Çanakkale), marul, pırasa (Osmaniye), beyaz kestane kabağı (Sakarya), şekerpancarı (Sakarya), zinde fasulye (İzmir), şeker hastalığı pancarı (Sivas), ayçiçeği (Muş), patates (Teşrinievvel), mısır, ayçiçeği, soğan, patates, balkabağı (Eskişehir), pancar (Bursa- Konya-Aksaray-Karaman), nar (Adıyaman)

Teşrinisani: Turp (Osmaniye), al dürme (İzmir), şeker pancarı (Nevşehir), zeytin (Balıkesir), akdarı (Konya), Japon Hurması (Adıyaman)

Antrakt: Havuç (Hatay), marul, pırasa (Osmaniye), pırasa (İzmir), çilek (Entelektüel), marul tuhaf altı (Bilecik)