Mostar Köprüsü’nün restorasyon ustası 52 yıldır tarihi yapılara sahn veriyor

Türkiye genelinde birçok ildeki tarihi eserin yanında Mostar Köprüsü’nün aslına akla yatkın yapılması çalışmalarına bile katılan 71 yaşındaki taş ustası Ömer Al, 52 yıldır mesleğini benzeri heyecanla sürdürüyor.

Al, meslek hayatında temas geçen dönme kendisini geliştirerek mimarlık özellikleri zımnında adeta medeniyetler arasında ilk kânun açan camiden köprüye, kaleden manastıra, saat kulesinden kiliseye yüzlerce sene geçmiş taş işçiliğiyle inşa edilen bir nice eserin restorasyonunda görev aldı.

Delgi, spiral, başlı, bıçak, çekiç ve törpü kadar türlü dil gereçleri kullanarak taşlara eşkâl veren Kırmızı, mesleğini serencam nefesine büyüklüğünde sürdürmeyi hedefliyor.

Bosna Savaşı sırasında 1993’te topçu atışıyla yıkılan Mostar Köprüsü ile Sümela Manastırı, Erzurum Ulu Cami, İzmir Saat Kulesi, Bayburt Kalesi üzere aynı çok yapının restorasyon çalışmalarında birlikte düz kayran Al’nın yegâne hayali ise memleketi Bayburt’taki Tarihi Taş Köprüyü aslına makul yeniden yapmak.

“Beni sunma haddinden fazla bahtiyar fail, Mostar Köprüsü’nün onarımında harıldamak oldu”

Bayburt’taki tıpkısı taş ocağında çalışmaya devam fail Ömer Kırmızı, AA muhabirine, mesleğe önceki adımı 1970’te babasının yanında attığını söyledi.

İlk yerine Erzurum Ulu Cami’nin onarımında çalıştığını anlatan Kırmızı, “Elan sonradan Çifte Minareler, Yakutiye Medreseleri gibi yapılarda çalıştık. Babam merhum olduktan sonra ego arkadaşlarımla bu arada işe bitmeme ettim.” dedi.

Köprülere hususi ilgisi olduğunu, Erzurum’daki Tivnik Köprüsü’nün onarımından sonradan tarihi köprülerin restorasyonunda çalışmaya bitmeme ettiğini belirten Al, “Elan bilahare Kayseri’de Şahruh Köprüsü, Muratpaşa Köprüsü’nde çalıştım. Adana’de Doğru Köprü’nün onarım değil, az daha temelden yaptım. Daha sonradan Sakarya’bile Yüce Fuat Rabıtalı Köprüsü’nü yaptım. Bunlardan sonra Mostar Köprüsü’ne gittim.” diye niteleyerek konuştu.

Kırmızı, Mostar Köprüsü’nün restore edileceğine dair 2001’bile gazetede bilgi okuduğunu, yapının ayrımsız tarafı yıkılmış fotoğrafını görünce üstelik çok etkilendiğini tabir etti. Al, bunun üstüne köprünün yapımında hizmet etmek istediğini o dönüş gelişigüzel iş yaptığı firma yetkilisine ilettiğini dile getirdi.

Türkiye, Fransa, İsrail ve Almanya’dan şirketlerin ihaleye girdiğini ancak tamir işini çalıştığı firmanın aldığını nâkil Kırmızı şunları kaydetti:

“O zaman çalıştığım firma, benim henüz evvel yaptığım köprülerin fotoğraflarını toplayarak tıpkısı dosya hazırlayıp Bosna’ya gitti. Ben de o sıralar Fransa’daydım. İhaleyi alınca beni aradılar. Fransa’bile ongun dünyalık kazanmama rağmen dayanamadım, oradan Bosna’ya geçtim. UNESCO’nun 11 mühendisinin olduğu bir toplantıya girdim. Onlara köprüyü kuşkusuz yapacağımı anlattım. Bana ‘Senin ehliyetin, diploman nedir?’ diyerek sordular. Ego birlikte ortaokul mezunu ve uz olduğumu söyledim. Benden köprünün maketini yapmamı istediler ve diploma verdiler. Alelhusus Alman mühendisler, ‘Bu becerikli burayı yapacak.’ diye beni desteklediler. Öylece başladık ve sunturlu tıpkı şekilde tamamladık. Bunların içerisinde beni sunu çok mutlu fail Mostar Köprüsü’nün onarımında işlemek oldu. Çünkü babam oraya aşıktı.”

“Taş işçiliği bir vakitler henüz zordu ancak kuvvetli asar ortaya çıkıyordu”

Taş işçiliğinde bildirme şanlı projesinin Mostar Köprüsü’nün baştan yapım çalışmalarına katılmak olduğunun altını çizen Kırmızı, “Ömrüm yeterse Bayburt’a da ayrımsız köprü yapmadan cavlamak istemiyorum. Merkezdeki Taş Köprüyü yarmak istiyorum, arzum o. Ayrımsız köprüyü ego Kayseri’birlikte yaptım. Şu andaki hayalim orayı boşaltmak.” dedi.

Ömer Al, taş işçiliğinin bir vakitler elan edisyon olduğunu fakat akva asar ortaya çıktığını söyledi.

Yeni camilerdeki taşların gelişmemiş süre sonraları düştüğünü gördüğünü anlatan Al, “İnce yani 4-5 santimetrelik ahcar konuluyor. Tığ 25-30 santimetrelik taşlar koyuyorduk. Ben bile 4-5 santimetrelik taşlarla yaptım amma hiçbir husus olmadı. Demincek ustalık yok artık. Bu makineler çıkınca beceri öldü.” diye niteleyerek konuştu.

“Osmanlı torunusunuz değil mi? Övünüyorsunuz, Osmanlı burayı marifetiyle yonttu, yaptı”

Al, bir vakitler ustaların ayrımsız günde minareye konulacak taşlardan 9’unu pres yontabildiğini vurgulayarak şöyle bitmeme etti:

“Şu anda onu özne namevcut. Bayburt’ta arasan 10 yırtıkça sokak taşı yeniden yontup amade kuzuluk getirip duvara koyacak. Bütün alıştılar tahta kabilinden taşları duvara koymaya. Bire Bir-iki sene sonra bile ahcar oynamaya başlıyor. Bosna’da biz çalıştığımızda, ‘Osmanlı torunusunuz değil mi? Övünüyorsunuz, Osmanlı burayı eliyle yonttu, yaptı.’ dediler. Delgi, spiral görünce bunlara müsaade vermediler. Tığ de bunu yasakladık, hepsini elimizle yaptık. Ahcar kesilip geliyordu. Hep taşları elimizle işledik. Şu anda o işlemeler, eskinin işi namevcut.”

Ömer Al, son beş altı yıldır bahçe işleriyle üstelik uğraştığını fakat daha ağır sıklet olmasına karşın taş işinde kendini bahtiyar hissettiğini anlatım etti.

Taşlarla uğraşırken yorulmadığını aktaran Al, “Yıllardır taşla yoğrulmuşum. Arada Sırada yatarken da aklım yaptığım aha kalıyor, diyorum ki ‘Şurada benzeri sakamet var, bire bir hatam var’. Bunları hep tün hesaplıyorum. O büyüklüğünde bu işle özdeşleşmişim.” dedi.

Al, insanın işini sevmesinin önemine da belen ederek şu değerlendirmede bulundu:

“Uyarlanmış olursan kudretli olursun. Meraksız olursan o işi başaramazsın. Hep bileğimle çalıştım. 10-15 yıldır ufak işlemler alıyorum. İşçi çalıştırıyorum. Kendim paramı almadan, işçinin parasını veriyorum. Tanrı yardım etti, bugüne büyüklüğünde bileğimle evimi bile elan fazlasını dahi yaptım. Cenabıhak’a şükür sıhhatim dahi yerinde.”



Share: